Μ’ αφορμή την άνοδο των Ναζί στην εξουσία και μάλιστα με εκλογές (το 1933), είχε πει ο φιλόσοφος και ιδρυτής της περίφημης «Σχολής της Φρανκφούρτης», ο Τέοντορ Αντόρνο: «ο λαός αρέσκεται να εξαπατάται»...
Μια τόσο απλουστευτική δήλωση, δεν θα την έκανε ποτέ ο δημιουργός της «Κριτικής Θεωρίας» και της «Θεωρίας της Ημιμάθειας» μέσα σε μια αίθουσα διδασκαλίας. Την έκανε προφανώς αυθόρμητα, μετά την έκπληξή του από τα αποτελέσματα των εκλογών του 1933 στη Γερμανία. «Πως είναι δυνατόν στη χώρα του Γκαίτε, του Μπετόβεν, του Χέγκελ, του Μαρξ, της Λούξεμπουργκ κ.α. να πάρει την εξουσία με την ευχή του λαού ένας δικτάτορας, όταν όλα έδειχναν τις αληθινές προθέσεις του ( βλέπε «Ο Αγών μου») που προμήνυαν τον πόλεμο και το Αουσβιτς»;
Μ’ αφορμή, την άνοδο των πιο συντηρητικών μέχρι και ακροδεξιών κομμάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη και στις ΗΠΑ, τα τελευταία χρόνια, αναρωτιούνται επίσης όσοι διαθέτουν έναν κοινό νου:«μα γιατί άνθρωποι που κερδίζουν τα προς το ζην με τον ιδρώτα του προσώπου τους, στρέφονται ενάντια στους πρόσφυγες και όχι ενάντια σ’ αυτούς που είναι υπαίτιοι για τη δυστυχία των προσφύγων και για τη δική τους εκμετάλλευση και μιζέρια; Γιατί δεν στρέφουν την οργή τους ενάντια σ’ αυτούς που τους ρημάζουν τη ζωή και με ένα σωρό έμμεσους τρόπους τους καθιστούν υπεύθυνους για τη μιζέρια τους υποστηρίζοντας, πως, η ελευθερία της αγοράς επιτρέπει σε όλους τους έξυπνους και ικανούς να γίνουν πλούσιοι και πως μόνο οι σπάταλοι, οι διανοητικά ανίκανοι και οι βλάκες που δεν έμαθαν να αποταμιεύουν είναι φτωχοί και δεν έχουν παρά μόνο αυτό που τους αξίζει»!
Αγορά υπήρξε και πριν μερικές χιλιάδες χρόνια. Η αγορά, αυτή καθ’ αυτή, από μόνη της, δεν αναπαράγει σχέσεις εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, αλλά μόνο μέσα από την ενσυνείδητη άσκηση της εξουσίας. Η
οικονομία στον καπιταλισμό δεν έχει ανεξάρτητη δυναμική, αλλά αναπόφευκτα, εκχωρεί τη δύναμή της στους οικονομικά ισχυρούς, οι οποίοι τη χρησιμοποιούν με έναν και μοναδικό στόχο το κέρδος, το όσο γίνεται μεγαλύτερο κέρδος. Αφού λοιπόν μεταμορφώσουν τους λαούς, πρώτα, σε αποδέκτες κοινωνικών παροχών (το τυρί στη φάκα) και έμμεσα σε πιστούς και πειθαρχημένους οπαδούς, όταν έρθει μια αναπόφευκτη οικονομική κρίση, (αφού οι περιοδικές κυκλικές κρίσεις παραγωγής συν οι αντιφάσεις της τεχνικής προόδου, αποτελούν την ενδημική ασθένεια του αγοραίου καπιταλιστικού συστήματος), τότε καταστρέφεται ο μύθος της αρμονίας των συμφερόντων των εργαζομένων και του κεφαλαίου (ο λεγόμενος ιστορικός συμβιβασμός) Και τότε καλείται ο φόβος, η στροφή προς τα δεξιά ή ακόμη και σε περίπτωση κατάρρευσης της οικονομίας, καλείται ακόμη και ο φασισμός, ο μόνος που ξέρει τον τρόπο να διαχειριστεί αποτελεσματικά τις συνέπειες της κατάρρευσης, πείθοντας, με την προπαγάνδα και τη βία, ότι υπεύθυνοι για όλα τα δεινά είναι όλοι εκείνοι που διεκδικούν καλύτερη ποιότητα ζωής και, κατά περίπτωση και συγκυρία, τα κάθε λογής παράσιτα( στη Γερμανία του 33 ήταν οι Εβραίοι, στις ΗΠΑ είναι οι μεξικανοί, αλλού είναι οι πρόσφυγες και γενικώς οι ξένοι που παίρνουν τις δουλειές των ντόπιων). Με λίγα λόγια, οι οικονομικά ισχυροί, εκμεταλλεύονται την ατομικιστική αρχή, την οποία, με τους μηχανισμούς προπαγάνδας, έχουν “εμφυτεύσει” στη συνείδηση του λαού και σύμφωνα με την οποία η ευτυχία ενός ατόμου συνυφαίνεται με τη δυστυχία του άλλου(big brother, survivor, κ.α.) και έτσι ο αγώνας για αναρρίχηση στη βαρβαρική ιεραρχία, υποκαθιστά τον αγώνα για ισότητα και καλύτερη ζωή όλων. Εκτός από εκείνους, τους αφελείς, που μέσω της προπαγάνδας που υφίστανται συγχέουν το συμφέρον τους με τη συμφορά τους, υπάρχουν και οι λεγόμενοι «αδιάφοροι», εκείνοι, που όπως πολύ σωστά έγραψε ο Μαξ Χορκχάϊμερ το 1939, στην περίπτωση της ναζιστικής Γερμανίας και της Φασιστικής Ιταλίας, «ήταν όλοι εκείνοι οι απαθείς που ανέχτηκαν τον ολοκληρωτισμό με την κυνική ελπίδα, πως μπορεί αυτός να αποσπάσει από τα ανίσχυρα γειτονικά κράτη κάτι, από το οποίο θα μπορούσε να επωφεληθεί ακόμη και ο ασήμαντος ανθρωπάκος»
Γι αυτούς τους αδιάφορους συνοδοιπόρους τους ολοκληρωτισμού, θα γράψει ο Αντόνιο Γκράμσι:
«Η αδιαφορία είναι το νεκρό βάρος της Ιστορίας. Η αδιαφορία δρα δυνατά πάνω στην ιστορία. Δρα παθητικά, αλλά δρα. Είναι η μοιρολατρία. Είναι αυτό που δεν μπορείς να υπολογίσεις. Είναι αυτό που διαταράσσει τα προγράμματα, που ανατρέπει τα σχέδια που έχουν κατασκευαστεί με τον καλύτερο τρόπο. Είναι η κτηνώδης ύλη που πνίγει την ευφυΐα».
Μια τόσο απλουστευτική δήλωση, δεν θα την έκανε ποτέ ο δημιουργός της «Κριτικής Θεωρίας» και της «Θεωρίας της Ημιμάθειας» μέσα σε μια αίθουσα διδασκαλίας. Την έκανε προφανώς αυθόρμητα, μετά την έκπληξή του από τα αποτελέσματα των εκλογών του 1933 στη Γερμανία. «Πως είναι δυνατόν στη χώρα του Γκαίτε, του Μπετόβεν, του Χέγκελ, του Μαρξ, της Λούξεμπουργκ κ.α. να πάρει την εξουσία με την ευχή του λαού ένας δικτάτορας, όταν όλα έδειχναν τις αληθινές προθέσεις του ( βλέπε «Ο Αγών μου») που προμήνυαν τον πόλεμο και το Αουσβιτς»;
Μ’ αφορμή, την άνοδο των πιο συντηρητικών μέχρι και ακροδεξιών κομμάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη και στις ΗΠΑ, τα τελευταία χρόνια, αναρωτιούνται επίσης όσοι διαθέτουν έναν κοινό νου:«μα γιατί άνθρωποι που κερδίζουν τα προς το ζην με τον ιδρώτα του προσώπου τους, στρέφονται ενάντια στους πρόσφυγες και όχι ενάντια σ’ αυτούς που είναι υπαίτιοι για τη δυστυχία των προσφύγων και για τη δική τους εκμετάλλευση και μιζέρια; Γιατί δεν στρέφουν την οργή τους ενάντια σ’ αυτούς που τους ρημάζουν τη ζωή και με ένα σωρό έμμεσους τρόπους τους καθιστούν υπεύθυνους για τη μιζέρια τους υποστηρίζοντας, πως, η ελευθερία της αγοράς επιτρέπει σε όλους τους έξυπνους και ικανούς να γίνουν πλούσιοι και πως μόνο οι σπάταλοι, οι διανοητικά ανίκανοι και οι βλάκες που δεν έμαθαν να αποταμιεύουν είναι φτωχοί και δεν έχουν παρά μόνο αυτό που τους αξίζει»!
Αγορά υπήρξε και πριν μερικές χιλιάδες χρόνια. Η αγορά, αυτή καθ’ αυτή, από μόνη της, δεν αναπαράγει σχέσεις εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, αλλά μόνο μέσα από την ενσυνείδητη άσκηση της εξουσίας. Η
οικονομία στον καπιταλισμό δεν έχει ανεξάρτητη δυναμική, αλλά αναπόφευκτα, εκχωρεί τη δύναμή της στους οικονομικά ισχυρούς, οι οποίοι τη χρησιμοποιούν με έναν και μοναδικό στόχο το κέρδος, το όσο γίνεται μεγαλύτερο κέρδος. Αφού λοιπόν μεταμορφώσουν τους λαούς, πρώτα, σε αποδέκτες κοινωνικών παροχών (το τυρί στη φάκα) και έμμεσα σε πιστούς και πειθαρχημένους οπαδούς, όταν έρθει μια αναπόφευκτη οικονομική κρίση, (αφού οι περιοδικές κυκλικές κρίσεις παραγωγής συν οι αντιφάσεις της τεχνικής προόδου, αποτελούν την ενδημική ασθένεια του αγοραίου καπιταλιστικού συστήματος), τότε καταστρέφεται ο μύθος της αρμονίας των συμφερόντων των εργαζομένων και του κεφαλαίου (ο λεγόμενος ιστορικός συμβιβασμός) Και τότε καλείται ο φόβος, η στροφή προς τα δεξιά ή ακόμη και σε περίπτωση κατάρρευσης της οικονομίας, καλείται ακόμη και ο φασισμός, ο μόνος που ξέρει τον τρόπο να διαχειριστεί αποτελεσματικά τις συνέπειες της κατάρρευσης, πείθοντας, με την προπαγάνδα και τη βία, ότι υπεύθυνοι για όλα τα δεινά είναι όλοι εκείνοι που διεκδικούν καλύτερη ποιότητα ζωής και, κατά περίπτωση και συγκυρία, τα κάθε λογής παράσιτα( στη Γερμανία του 33 ήταν οι Εβραίοι, στις ΗΠΑ είναι οι μεξικανοί, αλλού είναι οι πρόσφυγες και γενικώς οι ξένοι που παίρνουν τις δουλειές των ντόπιων). Με λίγα λόγια, οι οικονομικά ισχυροί, εκμεταλλεύονται την ατομικιστική αρχή, την οποία, με τους μηχανισμούς προπαγάνδας, έχουν “εμφυτεύσει” στη συνείδηση του λαού και σύμφωνα με την οποία η ευτυχία ενός ατόμου συνυφαίνεται με τη δυστυχία του άλλου(big brother, survivor, κ.α.) και έτσι ο αγώνας για αναρρίχηση στη βαρβαρική ιεραρχία, υποκαθιστά τον αγώνα για ισότητα και καλύτερη ζωή όλων. Εκτός από εκείνους, τους αφελείς, που μέσω της προπαγάνδας που υφίστανται συγχέουν το συμφέρον τους με τη συμφορά τους, υπάρχουν και οι λεγόμενοι «αδιάφοροι», εκείνοι, που όπως πολύ σωστά έγραψε ο Μαξ Χορκχάϊμερ το 1939, στην περίπτωση της ναζιστικής Γερμανίας και της Φασιστικής Ιταλίας, «ήταν όλοι εκείνοι οι απαθείς που ανέχτηκαν τον ολοκληρωτισμό με την κυνική ελπίδα, πως μπορεί αυτός να αποσπάσει από τα ανίσχυρα γειτονικά κράτη κάτι, από το οποίο θα μπορούσε να επωφεληθεί ακόμη και ο ασήμαντος ανθρωπάκος»
Γι αυτούς τους αδιάφορους συνοδοιπόρους τους ολοκληρωτισμού, θα γράψει ο Αντόνιο Γκράμσι:
«Η αδιαφορία είναι το νεκρό βάρος της Ιστορίας. Η αδιαφορία δρα δυνατά πάνω στην ιστορία. Δρα παθητικά, αλλά δρα. Είναι η μοιρολατρία. Είναι αυτό που δεν μπορείς να υπολογίσεις. Είναι αυτό που διαταράσσει τα προγράμματα, που ανατρέπει τα σχέδια που έχουν κατασκευαστεί με τον καλύτερο τρόπο. Είναι η κτηνώδης ύλη που πνίγει την ευφυΐα».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου